Τζόνσον, Σάμουελ

(Johnson, Λίτσφιλντ 1709 – Λονδίνο 1784). Άγγλος δοκιμιογράφος και κριτικός, γνωστός ως δόκτωρ Τ. Έγραψε μια πολυθρύλητη επιστολή στον λόρδο Τσέστερφιλντ, με την οποία υπερασπιζόταν την αξιοπρέπεια και την ανεξαρτησία του καλλιτέχνη από τον προστατευτισμό των μαικηνών του, που ήταν τότε της μόδας. Άρχισε γράφοντας σάτιρες στο είδος του Γιουβενάλη: Λονδίνο το 1738 και Η ματαιότητα των ανθρώπινων πόθων το 1749, τη χρονιά που ανέβηκε στη σκηνή η τραγωδία του Ειρήνη εμπνευσμένη από τα γαλλικά πρότυπα. Διηύθυνε το περιοδικό The Rambler (1750-52), που το έγραφε σχεδόν ολόκληρο μόνος του, και δημοσίευσε σε άλλα 100 έντυπα περίπου 100 μελέτες. Από το 1747 έως το 1755, με τη βοήθεια μόνο μερικών αντιγραφέων, συνέταξε το μεγάλο Λεξικό της Αγγλικής Γλώσσας, σταθμό στην αγγλική λεξικογραφία. Το 1759 έγραψε το φιλοσοφικό διήγημα Rasselas πάνω στην προβληματική αναζήτηση της ανθρώπινης ευτυχίας, που συχνά συγκρίνεται με τον Candide του Βολτέρου. Όταν το 1765, ο Τ. επιμελήθηκε μία έκδοση των έργων του Σαίξπηρ, με μια εισαγωγή που αποτελεί σημαντικό κεφάλαιο στη σαιξπηρική κριτική, είχε ήδη εδραιωθεί πλήρως η φήμη του, ως κορυφαίου του λογοτεχνικού κόσμου του Λονδίνου. Οι ζωές των Άγγλων ποιητών (1779-81), από τη μεταφυσική περίοδο έως την εποχή του, είναι το πληρέστερο δείγμα της κριτικής εργασίας του. Οι κρίσεις του, πάντα αρκετά παρορμητικές για τον αναγνώστη, και το ύφος του, ικανό να υποβοηθήσει τα συμπεράσματα μιας αναλυτικής διάνοιας, που συνδυάζεται με ένα από τη φύση του κλασικό προσωπικό αισθητικό κριτήριο, τον παρουσιάζουν ως τον καλύτερο κριτικό της εποχής του. Το Ένα ταξίδι στα δυτικά νησιά της Σκοτίας (1775) είναι η αφήγηση ενός ταξιδιού που έκανε μαζί με τον Τζέιμς Μπόσουελ, ο οποίος έγραψε για τον Τ. το 1791 την περιφημότερη βιογραφία στην αγγλική γλώσσα. Ο Άγγλος δοκιμιογράφος και κριτικός Σάμουελ Τζόνσον, σε προσωπογραφία του Ζόσονα Ρέυνολντς. (Εθνική Πινακοθήκη Προσωπογραφιών, Λονδίνο).